Asset Publisher Asset Publisher

Obszary NATURA 2000

04.02.2021 | Dorota Celińska- Szol

Obszary Natura 2000 należą do ogólnoeuropejskiej sieci obszarów objętych ochroną, ważnych z punktu widzenia nie jednego kraju, ale całej Europy. Obszary te powoływane są na mocy prawa unijnego- dwóch dyrektyw: Dyrektywy Ptasiej OSO i Dyrektywy Siedliskowej SOO. W granicach terytorialnego zasięgu nadleśnictwa znajduje się 6 obszarów Natura 2000 (4 na gruntach nadleśnictwa). Cztery z nich to obszary SOO i dwa obszary OSO.

1.     Obszar  Natura 2000 Bagno Całowanie PLB 140011 (Dyrektywa Ptasia)

Obejmuje 699,65 ha gruntów Nadleśnictwa Celestynów, w tym:
 
- obręb Kotwica: 542,64 ha
- obręb Celestynów: 157,01 ha
 
Torfowisko Całowanie jest jednym z największych torfowisk Mazowsza (1 200 ha). Jest to soligeniczne torfowisko niskie, położone na zboczach doliny Wisły. Obejmuje kompleks zmeliorowanych mokradeł i łąk kośnych położonych nad kanałem Bilińskiego, który jest przedłużeniem rzeki Jagodzianki. Część terenu uległa wtórnemu zabagnieniu. Większa część terenu jest porośnięta wierzbami, pozostała powierzchnia pokryta jest zadrzewieniami olszynowymi i zalesieniami jesionowo-olszowymi. Łąki są częściowo zagospodarowane (wypas bydła i koni, zbiór siana).
Jest to obszar jednego z najcenniejszych korytarzy ekologicznych 
w Europie - doliny Środkowej Wisły. Stanowi ostoję ptaków o randze europejskiej (wg listy Ostoi Ptaków w Polsce). Stwierdzono tu występowanie ponad 145 gatunków ptaków, w tym co najmniej 17 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 3 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi. Spotkamy tutaj derkacza Crex crex,  kulika wielkiego Numenius arquata, błotniaka zbożowego Circus cyaneus, bączka Ixobrychus minutus, orlika krzykliwego Aquila pomarina, sowy błotnej Asio flammeus, podróżniczka Luscinia svecica, pójdźki Athene noctua, rycyka Limosa limosa, krwawodzioba Tringa totanus, kszyka Gallinago gallinago, dudka Upupa epops, żurawia Grus grus i in.; z bezkręgowców występują tu ginące w Europie motyle - czerwończyk fioletek Lycaena helle, modraszek telejus Maculinea teleius, modraszek alkon Maculinea alcon. 
 
2.  Obszar  Natura 2000 Ostoja Bagno Całowanie PLH140001 (Dyrektywa Siedliskowa)
Obejmuje 143,88 ha gruntów Obrębu Celestynów
 
Przez torfowisko biegnie łańcuch kilkunastu wydm, które wzbogacają walory krajobrazowe obiektu. Stanowią one także cenne w skali Europy stanowiska archeologiczne. Płynąca przy zachodnim skraju torfowiska struga Jagodzianka wykształciła szeroką na ponad 100 m strefę o urozmaiconej rzeźbie, z piaszczystymi oraz pylasto- piaszczystymi namułami. Choć obecnie rzeka jest uregulowana, zachowały się tutaj starorzecza, dobrze wykształcone zbiorowiska szuwarowe.
 
Występują tu zagrożone w skali Europy, wymieniane w Dyrektywie Siedliskowej UE wilgotne łąki trzęślicowe Molinion i ciepłolubne murawy napiaskowe, a także mozaika łozowisk, mechowisk, turzycowisk i trzcinowisk oraz lasy olsowe. Stwierdzono na tym terenie 11 rodzajów siedlisk, które znajdują się w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, a zajmują prawie 60% obszaru: wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi ( 2330), suche wrzosowiska (4030), ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (6120), górskie i niżowe murawy bliźniaczkowe (6230), zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (6410), niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (6510), torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140), bory i lasy bagienne (91D0), Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (9170), łąki wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (91E0).
Notowano tu blisko 700 gatunków roślin naczyniowych, w tym aż 33 prawnie chronionych, m.in. brzoza niska Betula humilis- reliktowy gatunek glacjalny wpisany na polską "Czerwoną Listę".
Stwierdzono tu także występowanie 6 gatunków zwierząt, z Załącznika II Dyrektywy Ptasiej: nocek duży Myotis myotis, bóbr europejski Castor fiber, żółw błotny Emys orbicularis, modraszek telejus Maculinea teleius, czerwończyk nieparek Lycaena dispar, czerwończyk fioletek Lycaena Helle. 
 
3. Obszar  Natura 2000 Bagna Celestynowskie PLH140022 (Dyrektywa Siedliskowa)
Obejmuje 765,64 ha, w tym w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa 250,66 ha i 514,98 ha w zarządzie nadleśnictwa (Obręb Kotwica i Celestynów).
 
Obszar stanowi fragment ponad 100 km pasa wydmowego ciągnącego się równolegle do Wisły, o średnich wysokościach bezwzględnych 130-140 m n. p. m. Wydmy osiągają nierzadko wysokość ok. 20m, często łącząc się ze sobą tworzą wały wydmowe o długości dochodzącej do 8 km. W granicach obszaru wydmy zajmują ok. 40% powierzchni.  Pomiędzy wydmami  a lokalnymi zagłębieniami terenu wykształciły się liczne, zróżnicowane pod względem powierzchni i kształtu torfowiska otoczone nierzadko borami bagiennymi. Stanowią one jedyne otwarte przestrzenie w krajobrazie leśnym tego obszaru. 
Charakter obszaru podkreślają liczne miejscowe nazwy takie jak: Bocianowskie Bagno, Brzozowe Bagno, Gołe Bagno, Lisie Bagno, Reguckie Bagno, Żurawinowe Bagno, Sępochowska Torfownia oraz Biała Góra, Dworska Góra, Sępia Góra czy Sokolicha.
 Dominuje tu roślinność torfowisk mszysto-turzycowych i mszarów z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae (7140), reprezentujące różne stadia rozwojowe. Do najczęstszych należą zbiorowiska: turzycy dzióbkowatej Carici rostratae - Sphagnetosum apiculati i wełnianki wąskolistnej Eriophoro angustifolii - Sphagnetum recurvi. Dużą wartość przyrodniczą tego terenu podkreśla masowe występowanie: żurawiny błotnej Oxyccocus palustris i modrzewnicy zwyczajnej Andromeda polifonia. Na terenie obszaru występuje liczna i stabilna populacja łosia Alces alces szacowana na ok. 12-15 osobników oraz żmija zygzakowata Vipera Berus. Spotykane są tu melanistyczne osobniki tego gada o jednolicie czarnym ubarwieniu. Obszar Natura 2000 Bagna Celestynowskie to obok Kampinoskiego Parku Narodowego największe i najlepiej zachowane skupisko wydm i torfowisk w centralnej Polsce.
 
4. Obszar  Natura 2000 Dolina Środkowego Świdra PLH140025 (Dyrektywa Siedliskowa)
Obejmuje 5267,30 ha powierzchni, w tym w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa 380,57 ha i 19,97 ha w zarządzie nadleśnictwa.
 
Obszar cechuje urozmaicony i niezwykle malowniczy krajobraz, jaki tworzą wyłącznie naturalne, swobodnie meandrujące rzeki. Płynąc  pomiędzy wysokimi wyniesieniami moren polodowcowych, Świder na niektórych odcinkach przybiera charakter rzeki podgórskiej. Tworzy liczne zakola, przełomy z wysokimi podciętymi brzegami oraz wodospady, zwane szumami. Urozmaicone dno jest piaszczyste, żwirowe lub kamieniste z licznymi głazami i progami. Dużym walorem rzeki jest czysta woda. Występuje tu 23 gatunki ryb i 2 gatunki minogów w tym 4 wymienione w Dyrektywie Siedliskowej: minóg strumieniowy Lampera planeri, minóg rzeczny Lampera fluviatilis, piskorz Misgurnus fossilis i koza Cobitis taenia. Dolina Środkowego Świdra jest jednym z najważniejszych obszarów w zachowaniu ciągłości populacji wydry Lutra Lutra na Mazowszu.
 

5. Obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły PLB140004 (Dyrektywa ptasia)

Obejmuje 2953,90 ha obszaru terytorialnego zasięgu Nadleśnictwa Celestynów. Grunty nadleśnictwa nie leżą w granicy tego obszaru. 
 
Obszar o powierzchni całkowitej 30848,71 ha, obejmuje długi, zachowujący naturalny charakter rzeki roztokowej, odcinek Wisły pomiędzy Dęblinem a Płockiem. Największe z wysp są pokryte zaroślami wierzbowymi i topolowymi. Brzegi rzeki wraz z terasą zalewową zajmują intensywnie eksploatowane zarośla wikliny, łąki i pastwiska, na których wypasane są duże stada bydła. Pozostały tu również fragmenty dawnych lasów łęgowych. Jest to bardzo ważna ostoja ptasia o randze europejskiej. Występują tu 22 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi m. innymi ostrygojad, podróżniczek, podgorzałka, rybitwa białoczelna, sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna. Różnorodność gniazdujących tu ptaków sięga do 50-ciu gatunków. Występują tu zimorodki, krwawodzioby, rycyki, czajki, czaple siwe, płaskonosy, brodźce piskliwe. W okresie wędrówek w wysokim zagęszczeniu, gdyż do 245 osobników, przebywa tu bocian czarny. Zaś zimą masowo przybywają ptaki wodno-błotne jak gągoł i bielaczek, nawet do 20 000 osobników.
 

6. Obszar Natura 2000 Łąki Ostrówieckie  PLH140050 (Dyrektywa siedliskowa)

Obejmuje 954,60 ha obszaru terytorialnego zasięgu nadleśnictwa.
 
Łąki Ostrówieckie położone są w dolinie Wisły na wyższym tarasie zalewowym. Obejmują mozaikę gruntów o różnym pochodzeniu i pokrytych różnymi typami gleby (m.in. mady piaszczyste, gleby mułowe, płytkie torfy niskie). Na tym podłożu występuje kompleks ekstensywnie użytkowanych łąk o charakterze świeżym, zmiennowilgotnym i bagiennym (ponad połowa obszaru). Dużą rolę odgrywają tereny rolnicze (zajmujące prawie 40% ostoi), a w ich obrębie sady. Obszar poprzecinany jest licznymi starorzeczami, które w większości zarosły roślinnością szuwarową (głównie szuwary wielkoturzycowe), kilka zachowało jednak nadal formę zbiorników wodnych (jezioro Rokola). Większość obszarów polnych i łąkowych to grunty prywatne, natomiast północna część obszaru objęta jest wspólnotą pastwiskową. Głównym celem istnienia ostoi jest ochrona kompleksu łąk świeżych i zmiennowilgotnych. Starorzecza są miejscem gniazdowania m.in. kropiatki i rybitwy czarnej, tracza nurogęsi. Na użytkowanych fragmentach łąk wciąż gniazdują czajki, kszyki, kuliki wielkie, rycyki i krwawodzioby. Na porzuconych łąkach występuje m.in. derkacz i gąsiorek. Lęgowe są także srokosze i zimorodki.
Inne gatunki ptaków, warte wspomnienia ze względu na status ochronny to często obserwowane dzięcioł czarny, bocian czarny, bocian biały, czapla siwa, kukułka, wilga.
Obszar położony w bezpośrednim pobliżu Bagna Całowanie.
 

7. Obszar Natura 2000 Las Jana III Sobieskiego  PLH140031 (Dyrektywa siedliskowa)

Obejmuje 115,15 ha obszaru terytorialnego zasięgu nadleśnictwa.
 

Obszar nie obejmuje gruntów nadleśnictwa. W bezpośrednim sąsiedztwie obszaru znajduje się wydzielenie 01-125Aa o powierzchni 0,33 ha, gdzie nie zaprojektowano żadnych wskazówek. Jest to wąska działka, gdzie gatunkiem panującym jest sosna w wieku 80 lat (zadrzewienie 0,8), otoczona przez lasy prywatne oraz bezpośrednio przylegająca do cmentarza miejskiego. Wydzielenie jest jednocześnie zlokalizowane w otulinie rezerwatu przyrody im. Króla Jana Sobieskiego. Przedmiotem ochrony OZW Las Jana III Sobieskiego są 2 siedliska z załącznika I Dyrektywy siedliskowej. Prowadzone na terenie obszaru działania skierowane były przede wszystkim na zachowanie naturalności siedlisk lasów dębowo-sosnowo-lipowych oraz wspieranie gatunków odpowiadających siedliskowym typom lasu. Zabiegi ochrony czynnej związane z utrzymaniem płatów świetlistej dąbrowy Potetillo albae-Quercetum (wykaszanie roślinności zielnej, eliminacja podszytu i podrostu złożonego z lipy, grabu i czeremchy) prowadzone były w celu zahamowania sukcesji tego zbiorowiska w kierunku zespołów
grądowych Tilio-Carpinetum.